In een natuurkundeboek voor het vwo roepen enkele passages over ioniserende straling vragen bij me op.

Onder de merkwaardige kop 'Dosislimieten' staat:
'Als iemand in korte tijd een hoge dosis over het hele lichaam ontvangt, zijn dit grofweg de gevolgen [...] $1\,\text{Sv}$ tijdelijke afname van de witte bloedlichaampjes [...] In principe is iedere dosis bij algehele bestraling schadelijk - er is geen drempel voor het krijgen van kanker. Vooral bij kleine doses kan het echter jaren duren voor de schadelijke gevolgen blijken.
Als een of ander orgaan een dosis ontvangt, zal er pas schade aan dat orgaan ontstaan als veel cellen tegelijk beschadigd worden. Hier geldt in veel gevallen dus wèl een drempel. De ooglens bijvoorbeeld vertroebelt pas als hij meer dan $2\,\text{Sv}$ ineens ontvangt of meer dan $5,5\,\text{Sv}$ in een laag bestralingstempo.'
De hoge waarden lezen als weefseleffecten, niet als stochastische effecten.
a. Zou men eigenlijk de eenheid gray moeten gebruiken, omdat de equivalente dosis $H_\text{T}$ en de effectieve dosis $E$ met de eenheid sievert alleen (mogen) worden gebruikt voor stochastische effecten?
b. Is de uitspraak 'Als een of ander orgaan een dosis ontvangt, zal er pas schade aan dat orgaan ontstaan als veel cellen tegelijk beschadigd worden' juist?

Onder de kop 'De kans op ziekte door straling' staat in het boek:
'De kans om bij een lage dosis en een laag dosistempo kanker te krijgen is in de loop der jaren steeds hoger geschat. Op het ogenblik gaat men uit van $5\cdot 10^{-5}$ per mSv. Dat wil zeggen: als $100\,000$ mensen $1\,\text{mSv}$ ontvangen, zullen binnen twintig jaar 5 mensen kanker krijgen. Een Nederlander ontvangt gemiddeld zo'n $2,5\,\text{mSv}$ per jaar uit verschillende bronnen, waarvan ≈ $2\,\text{mSv}$ door achtergrondstraling. Met 15 miljoen mensen komt dat dus neer op bijna 2000 kankergevallen in 20 jaar. Vergelijk dat met $32\,000$ sterfgevallen per jaar door kanker.'
Bij het RIVM lees ik echter: 'We schatten in dat radon- en thoron verantwoordelijk zijn voor ongeveer 400 gevallen van longkanker per jaar. Dat betreft vooral rokers.'
Alleen al 400 gevallen worden veroorzaakt door Rn (en roken), wat ongeveer de helft van de natuurlijke stralingsbelasting is.
https://www.rivm.nl/straling-en-radioactiviteit/radon-en-thoron
c. Is de uitspraak over 2000 kankergevallen in 20 jaar juist?

Onder de kop 'Stralingsnormen' komen vervolgens de eigenlijke dosislimieten aan de orde. Hier staat dat er bij de overheid is 'een tendens om de normen steeds verder aan te scherpen. Het gevolg daarvan is dat patiënten die een radiotherapie hebben gehad in verand met kanker een tijd in quarantaine worden gehouden totdat de radioactieve isotopen uit het lichaam verdwenen zijn. Veel stralingsdeskundigen vinden dit een overbodige maatregel.'
d. Klopt dat, die opvatting van 'veel stralingsdeskundigen'?

In het boek staat ook:
'Wijzerplaten van horloges en wekkers werden vroeger lichtgevend gemaakt door wat radium bij zinksulfide te voegen. De vrouwen die hun penselen met de mond in vorm brachten, werden inwendig besmet door deze α-straler. Zij stierven vrijwel allen aan stralingsziekten.'
Deze uitspraak is nogal wat sterker dan wat Bos et al. hierover schrijven (Inleiding tot de stralingshygiëne, 2009, 5.4.2).
e. Klopt dat, 'Zij stierven vrijwel allen aan stralingsziekten'?
Groet, Jaap