Jury bij klimmen op de Olympische Spelen kijkt door vreemde bril omhoog.

Onderwerp: Optica (licht en lenzen) (havo)

Een opgave van de redactie van Stichting Exaktueel. Op basis van artikelen in de media worden opgaven gemaakt die aansluiten bij het natuurkunde-onderwijs in het voortgezet onderwijs.

De aanpak van het Nederlandse kampioenschap klimmen is professioneler geworden sinds bekend is dat in 2020 klimmen een officieel onderdeel van de Olympische Spelen is. In de NRC van 26 november 2018 stond een uitgebreid verslag van het NK klimmen 2018 met een aantal foto’s, waaronder een foto van een jurylid met een merkwaardige bril op. Een andere foto van zo’n bril zie je hierbij. Het jurylid had zo’n bril op om geen pijn in zijn nek te krijgen door lang omhoog te kijken. In het artikel wordt deze bril een ‘spiegelbril’ genoemd.

a) Waarom is dat een rare naam voor deze bril?

De belangrijkste onderdelen van deze bril zijn de prisma’s. Je kunt het dus beter een prismabril noemen.

b) Wat verstaat men in het algemeen onder een spiegelbril? Zoek dat eventueel op.

Een bril die spiegelende glazen heeft, zodat een ander jouw ogen niet kan zien.

Een betere naam is ‘prismabril’. De onderkant van het prisma is spiegelend gemaakt.

In figuur 2 zie je het zijaanzicht van een van de prisma’s. Ook is een lichtstraal getekend die in het oog van de man valt.

c) Schets in een print van figuur 2 de loop van de getekende lichtstraal vóór het uittreden uit het prisma.

d) Uit welke richting komt de lichtstraal dus ongeveer?

Je ziet de invallende lichtstraal die schuin van boven komt. Hoe de lichtstraal precies loopt hangt sterk af hoe je hoofd gebogen is. Eén paar graden meer of minder bepaalt welke lichtstralen van boven je precies ziet. Je moet dus wel een beetje je hoofd zo richten dat je langs de wand omhoog kijkt. Je kunt met de prismabril dus omhoog kijken.

Waarom prisma’s?

Er is een goede reden om prisma’s te gebruiken in plaats van spiegels: als je met een spiegel werkt zie je alles ondersteboven.

e) Laat dat zien met een tekening .

De lichtstraal die van verder omhoog komt, wordt door de spiegel dus lager teruggekaatst.

f) Laat nu in de tekening van opdracht c zien dat je met de prismabril alles niet ondersteboven ziet, maar rechtop. Doe dat door nog een lichtstraal te tekenen die in het oog valt.

Nu gaat de (oranje) lichtstraal die van hoger komt na breking en terugkaatsing in het prisma weer boven de zwarte lichtstraal. Je ziet de klimmer dus rechtop.