Reacties
Dag Henk,
de draairichting van een kolk is in principe afhankelijk van de plaats op aarde. Dat komt door het z.g. Coriolis-effect, die ervoor zorgt dat bewegende voorwerpen een afwijking krijgen door de draaiing van de aarde. Stel je maar eens voor dat je op een draaiende schijf staat en in een rechte lijn naar de overkant wilt lopen. Je krijgt dan ongemerkt een afwijking van de rechte lijn (als het je al lukt om te blijven staan). Een mooie demonstratie van dit effect is te je zien als kinderen een bal over een draaimolen naar elkaar toe rollen:
(als de animatie stilstaat, ververs dan de pagina)
Het verschijnsel is ook duidelijk herkenbaar in de stroming van luchtpatronen rondom een lage druk gebied, zoals dat in de satellietfoto's bij het weerbericht te zien is. Op het zuidelijk halfrond draaien die "kolken" in tegengestelde richting als bij ons. Met het water in een waterbak zou dat ook zo kunnen zijn, maar zo'n bak is zó klein dat je wel een perfect gevormde bak moet hebben om het effect zichtbaar te krijgen. En daar zit nou net het probleem. Een kleine onregelmatigheid kan er al voor zorgen dat het water in een bak steeds in dezelfde richting gaat draaien, en dat heeft dan niets met de draaiing van de aarde te maken. Dus als je op zoek wilt naar een bak waar het water de andere kant opdraait hoef je heus niet naar het zuidelijk halfrond!
Dichtbij de evenaar is dit effect minimaal, omdat de grond op de evenaar parallel staat aan de draaiingsas van de aarde. Verder van de evenaar is dit experiment wél uitgevoerd, maar niet in zomaar een klein bakje:
In a fine journal called Nature in 1962, there was a paper by Shapiro who did the experiment at MIT (Nabij Boston, USA) . A few years later at the University of Sydney, also published in Nature, a paper by Trefethen in 1964 about the bath tub vortex in the Southern hemisphere. What you do is get a special bath tub, which is two yards across, six inches deep and has a tiny tiny central hole. You put a cork there so you can see which way the water's going. You let the water settle for a day or two so you lose all the residual spin from putting it in there and then you open the drain plug. The water begins to flow out very slowly and nothing very significant happens for about twelve to fifteen minutes. At around that stage, you can begin to see the cork take on a clockwise or anticlockwise rotation depending on your hemisphere. It happens slowly at first and then increases to one rotation every four seconds by the end. Shapiro wrote that when all the precautions prescribed were taken, the vortex was invariably in the anti clockwise direction. So if you're a fair way away from the equator and you do it carefully, you can see it. However if you just rush off the plane at Singapore which is one degree from the equator, and the surface of the Earth is about parallel to the spin axis, put some water in an oval bowl and pull the plug straight out, you're only going to see local effects.
Leuk toeristengrapje, dat wel....
Bert Metz
de draairichting van een kolk is in principe afhankelijk van de plaats op aarde. Dat komt door het z.g. Coriolis-effect, die ervoor zorgt dat bewegende voorwerpen een afwijking krijgen door de draaiing van de aarde. Stel je maar eens voor dat je op een draaiende schijf staat en in een rechte lijn naar de overkant wilt lopen. Je krijgt dan ongemerkt een afwijking van de rechte lijn (als het je al lukt om te blijven staan). Een mooie demonstratie van dit effect is te je zien als kinderen een bal over een draaimolen naar elkaar toe rollen:
(als de animatie stilstaat, ververs dan de pagina)Het verschijnsel is ook duidelijk herkenbaar in de stroming van luchtpatronen rondom een lage druk gebied, zoals dat in de satellietfoto's bij het weerbericht te zien is. Op het zuidelijk halfrond draaien die "kolken" in tegengestelde richting als bij ons. Met het water in een waterbak zou dat ook zo kunnen zijn, maar zo'n bak is zó klein dat je wel een perfect gevormde bak moet hebben om het effect zichtbaar te krijgen. En daar zit nou net het probleem. Een kleine onregelmatigheid kan er al voor zorgen dat het water in een bak steeds in dezelfde richting gaat draaien, en dat heeft dan niets met de draaiing van de aarde te maken. Dus als je op zoek wilt naar een bak waar het water de andere kant opdraait hoef je heus niet naar het zuidelijk halfrond!
Dichtbij de evenaar is dit effect minimaal, omdat de grond op de evenaar parallel staat aan de draaiingsas van de aarde. Verder van de evenaar is dit experiment wél uitgevoerd, maar niet in zomaar een klein bakje:
In a fine journal called Nature in 1962, there was a paper by Shapiro who did the experiment at MIT (Nabij Boston, USA) . A few years later at the University of Sydney, also published in Nature, a paper by Trefethen in 1964 about the bath tub vortex in the Southern hemisphere. What you do is get a special bath tub, which is two yards across, six inches deep and has a tiny tiny central hole. You put a cork there so you can see which way the water's going. You let the water settle for a day or two so you lose all the residual spin from putting it in there and then you open the drain plug. The water begins to flow out very slowly and nothing very significant happens for about twelve to fifteen minutes. At around that stage, you can begin to see the cork take on a clockwise or anticlockwise rotation depending on your hemisphere. It happens slowly at first and then increases to one rotation every four seconds by the end. Shapiro wrote that when all the precautions prescribed were taken, the vortex was invariably in the anti clockwise direction. So if you're a fair way away from the equator and you do it carefully, you can see it. However if you just rush off the plane at Singapore which is one degree from the equator, and the surface of the Earth is about parallel to the spin axis, put some water in an oval bowl and pull the plug straight out, you're only going to see local effects.
Leuk toeristengrapje, dat wel....
Bert Metz
