Nachtlenzen

Onderwerp: Licht, Optica (licht en lenzen) (havo)

Een opgave van de redactie van Stichting Exaktueel. Op basis van artikelen in de media worden opgaven gemaakt die aansluiten bij het natuurkunde-onderwijs in het voortgezet onderwijs.

Het klinkt als ‘je proefwerk leren door het leerboek onder je hoofdkussen te leggen’, zegt Karel Berkhout in de NRC van 28 november 2016 in een rubriek waarin hij vaak gestelde vragen beantwoordt.

Wie wil niet slapend rijk worden! Berkhout voert natuurkundige en oogexpert Tom van den Berg van het Nederlands Herseninstituut als deskundige op. Het probleem van mensen die in de verte niet scherp kunnen zien, is dat het hoornvlies te veel is gekromd. Bij een goed functionerend oog vallen lichtbundels door het hoornvlies precies samen op het netvlies. Nachtlenzen kunnen er inderdaad voor zorgen dat een kippig iemand weer scherp kan zien. Hoe dat gaat zoeken we uit.

a) Wat bedoelt men met een ‘kippig’ iemand?
b) Wat is de natuurkundige benaming voor ‘kippig’?
c) Hieronder zie je een schetsvan de doorsnede van een oog. Geef daarin aan: glasachtig lichaam, lens, hoornvlies, iris, netvlies, oogzenuw.

De ‘lens’ van een oog is in feite een samenstel van drie onderdelen – hoornvlies, waterige oogkamer en ooglens. Scherpstellen op een voorwerp gebeurt door het boller of juist minder bol maken van de ooglens. Bij iemand die bijziend is lukt het niet om scherp te stellen op een voorwerp in de verte. Dat is te corrigeren door een bril of contactlens.

d) Hoe moet de ooglens veranderen om scherp te stellen op een voorwerp in de verte: boller of minder bol?
e) Moet het brillenglas (of de contactlens) van iemand die bijziend is positief of negatief zijn? 
f) Teken de doorsnede van zo’n brillenglas of contactlens.

Van den Berg licht de werking van nachtlenzen toe: “Die maken gebruik van het feit dat hoorn een nogal stijf materiaal is. Je moet het lang indrukken voordat het vervormt. Daarna duurt het ook weer lang voordat het weer in zijn oorspronkelijke vorm is.”

g) Wat moet een nachtlens doen om te zorgen dat de bijziende de volgende ochtend weer in de verte scherp kan zien?
h) Is het erg als het hoornvlies gedurende de nacht wat meer wordt ingedrukt dan nodig is?
i) Wat gebeurt er in de loop van de dag?
j) Nachtlenzen zijn niet voor iedereen die nu nog gewone contactlenzen draagt geschikt. Wanneer bijvoorbeeld niet?
k) Hoe beoordeel je de advertentietekst “Nachtlenzen corrigeren je ogen terwijl je slaapt”?

Iemand die alleen dingen die dichtbij zijn scherp kan zien, net zoals dat bij kippen het geval schijnt te zijn. Zij kunnen niet scherpstellen op ver weg gelegen voorwerpen.