Remco Donker

Onderwerp: Biofysica (vwo), Ioniserende straling, radioactiviteit, Menselijk lichaam (havo)

Ik vond natuurkunde het moeilijkste vak op school maar ben uiteindelijk in het meest natuurkundige gebied van de gezondheidszorg terechtgekomen: radioactieve behandelingen.

“Ik heb altijd al dokter willen worden.”

“En daarom heb ik voor vakken als natuurkunde, scheikunde, wiskunde en biologie gekozen op het Atheneum. Dat zijn de vakken die je nodig hebt voor de studie geneeskunde. Natuurkunde vond ik lastig maar gelukkig vind je van de harde natuurkunde weinig terug in de basisarts studie. Natuurkunde is wel belangrijk gebleken voor de begripsvorming van veel processen in het menselijk lichaam. Door natuurkunde leer je ook goed analyseren. Die vaardigheden komen terug in het doen van wetenschappelijk onderzoek, ongeacht op welk gebied je dat uitvoert.”

Studievertraging

“Uiteindelijk heeft het 8 jaar geduurd voor ik was afgestudeerd als basisarts. Er waren in mijn tijd lange wachttijden om een co-assistentschap te kunnen lopen. Bij mij duurde het wel anderhalf jaar voor ik in een ziekenhuis aan de slag kon voor de co-assistenten stage. Toen ik was afgestudeerd moest ik in militaire dienst. Als je als arts in dienst moet kom je meestal wel in één van de militaire hospitalen terecht. Daar heb ik me vooral beziggehouden met het specialisme interne geneeskunde (= alles wat met de interne organen te maken heeft). Dat vond ik erg boeiend. Na mijn diensttijd ben ik ook begonnen met die specialisatie in Amsterdam. In die opleiding maakte ik ook kennis met oncologie (houdt zich bezig met gezwellen en tumoren) en met de techniek die dat gebied met zich meebrengt. En toen was ik verkocht. Dat was wat mij werkelijk interesseerde en uitdaagde. Ik ben toen gestopt met interne en verder gegaan met radiotherapie in Utrecht.” Nu ben ik na 13 jaar bijna afgestudeerd als radiotherapeut.

Radiologie, Radiotherapie en Nucleaire Geneeskunde

Als arts kun je kiezen voor 3 specialismen als je je bezig wilt houden met radioactiviteit: radiologie, radiotherapie en nucleaire geneeskunde. Een radioloog vooral bezig met de diagnostiek, dus onderzoeken of er afwijkingen zijn. Dat is heel breed, van een gebroken wijsvinger tot een uitzaaiïng van een tumor. Er wordt vooral gebuik gemaakt van röntgenfoto’s. Maar ook van echografieën en MRI-scans. Een radiotherapeut behandelt vooral tumoren met straling. Dat is vooral heel breed op het gebied van de techniek. Het is altijd een combinatie van zeer nauwkeurige diagnostiek (MRI voor plaats en omvang van de tumor), bestralingsapparatuur en computerberekeningen voor de juiste doseringen en stralingsrichtingen. Een nucleair geneeskundige verricht vooral veel onderzoek maar gebruikt daarvoor radioactieve stoffen die in het lichaam gebracht worden en die zo een beeld kunnen geven van tumoren en processen die zich binnen de tumor voordoen. De nucleair geneeskundige behandelt ook met radioactieve stoffen in het lichaam die een tumor van binnenuit bestralen. Wil je meer weten over het gebruik van radioactieve isotopen bij het onderzoeken van tumoren? Ga dan naar tracers

Stralingshygiëne

“Radiotherapie heeft binnen het ziekenhuis een aparte status. De afdeling valt onder de “Top Klinische Zorg”. Dat betekent dat de overheid sterk reguleert en dat het een zg. artikel 2 voorziening is. Die schrijft voor dat de Minister (van VWS) de mogelijkheid heeft om bijzondere verrichtingen of apparatuur aan te wijzen die zonder vergunning niet mogen worden uitgevoerd, respectievelijk aangeschaft of gebruikt. Daarnaast zijn er erg strenge regels over omgaan met straling en het bewaken van de veiligheid. Je moet daarvoor verplicht cursussen volgen. Stralingshygiëne is erg belangrijk want bij problemen tijdens de behandelingen moet de bron verwijderd worden en hoe doe je dat zonder jezelf of een ander te besmetten? En na hoeveel tijd mag je de bestralingskamer weer in? Je moet ook weten welke bescherming van ruimtes rond apparaten nodig is.”

Wist je dat….. Mensen in het dagelijks leven ook voortdurend met radioactiviteit in aanraking komen?

Het levensverlies door natuurlijke straling die elk mens oploopt, wordt geschat op 38 dagen. Ter vergelijking: het levensverlies ten gevolge van het roken van sigaretten wordt geschat op 1600 dagen.

Wat doe je als radiotherapeut?

“Ik ben op meerdere gebieden bezig:

  • Met patiënten bespreek ik wat de bestraling inhoudt. Er wordt ingetekend (markeringen op het lichaam d.m.v. getatoeëerde puntjes) zodat bij een reeks van bestralingen exact dezelfde plek wordt bestraald. Tijdens de behandelperiode voer ik geregeld gesprekken met patiënten over de ontwikkeling en de behandeling. De bestraling zelf wordt uitgevoerd door laboranten. Maar wanneer er daadwerkelijk bestraald wordt ben ik er ook bij aanwezig. Als er problemen zijn tijdens de behandeling ben ik degene die beslist wat er gedaan moet worden om die (technische) problemen op telossen.
  • Met collega behandelaars en radiotherapeutisch medewerkers hebben we minstens aan het begin van een werkdag een multidisciplinair overleg. Behandelingsplannen worden minstens 3 keer besproken in een team van medewerkers (artsen, fysici) ter controle.
  • Doordat je werkt in een academisch ziekenhuis zul je als radiotherapeut ongeveer eenderde van je tijd besteden aan het opleiden en begeleiden van studenten.
  • De ontwikkelingen in de radiotherapie gaan nog steeds door. Bij die research en ontwikkeling ben je nauw betrokken. Hetzelfde geldt voor het opzetten van behandelingsprotocollen (= vaste volgorde van handelen bij het behandelen an een specifieke aandoening). Er wordt momenteel gewerkt aan het ontwikkelen van een MRI scanner die tot wel 6 Tesla gaat. Daarvoor moet veel onderzoek verricht worden naar de celbiologische gevolgen van zo’n sterk magnetisch veld. Nu zijn we hier op de afdeling bezig met het ontwikkelen van een ‘combinatie’apparaat: tegelijk bestralen en een CT scan maken. Dat bijt elkaar want een magnetisch veld beïnvloedt de sralingsbundels en een stralingsbundel heeft op zijn beurt weer effect op de scan. Maar het zou erg fijn zijn om tijdens een bestraling precies te weten waar je bezig bent. Dat kan nl. telkens afwijken want een menselijk lichaam is veel in beweging, denk maar aan ademhalen.
  • Een deel van de behandeling bestaat uit het bepalen van de juiste straling, stralingsintensiteit en stralingsrichting. Het uitgangspunt is dat je zoveel mogelijk tumorweefsel beschadigt maar zo weinig mogelijk gezond weefsel. Daarom bestraal je een tumor uit zoveel mogelijk verschillende richtingen waarbij de tumor zelf natuurlijk steeds de opgetelde dosis krijgt. Dat is erg moeilijk maar dat gaat tegenwoordig vooral met behulp van computers, de image guided therapy. Het zijn computergestuurde diagnostische technieken voor de plaatsbepalingen en de bestralingsrichtingen, de grootte van de bundels enz. Kleine bestralingen die in een makkelijk gebied liggen doen we nog veel met de hand maar steeds vaker gebruiken we de computer voor de berekeningen. Die vaardigheden moet je allemaal beheersen. ”

Hout op muren en plafonds?

Bij sommige behandelingen met de versneller, waarin ioniserende deeltjes worden versneld en als een bundel uit het apparaat komen, wordt de kop van het apparaat zelf ook radioactief, d.w.z. het materiaal waarvan de kop gemaakt is gaat zelf ook deeltjes uitzenden. Dat zijn neutronen. Die neutronen blijken door het hout van de schrootjes zo te worden afgeremd dat ze energie verliezen en ingevangen worden en dus niet meer gevaarlijk zijn.