Jan Terlouw

Ik denk dat natuurkunde de moeite waard is om te leren, het is een goede basis om te hebben. Ten eerste straal je als natuurkundige gezag uit, omdat je beschikt over bepaalde kennis van zaken die nogal exclusief is. Toen ik als eerste natuurkundige in de Tweede kamer zat, kwamen politici en journalisten al snel bij mij terecht met vragen over ondermeer kernenergie en milieu. Dat laatste sloeg eigenlijk nergens op, ik ben geen bioloog. Ten tweede leer je met natuurkunde op een bepaalde manier denken. Daar heb je je hele leven iets aan. Bovendien kom je overal natuurkundigen tegen. Je kunt met deze basis alle kanten op.

De belangrijkste reden voor mij om natuurkunde te gaan studeren was dat je daardoor met de meest fundamentele vragen wordt geconfronteerd. Waarom werkt de natuur zoals die werkt? Natuurkunde is het moedervak van alle wetenschappen, en dan natuurlijk vooral de natuurwetenschappen. Niet voor niets zitten filosofie en natuurkunde van oudsher heel dicht bij elkaar. Niet alleen Galilei en Newton waren natuurkundige filosofen, ook sommige oude Griekse wijsgeren waren in feite natuurkundigen.
Nadat ik in 1956 afstudeerde, ben ik als research medewerker bij het instituut voor Plasmafysica van de FOM (Fundamenteel Onderzoek der Materie) gaan werken. Ik deed daar mijn promotie-onderzoek in de kernfusie. Daarbij heb ik ook bij het Massachussets Institute of Technology (MIT) en in Zweden gewerkt. Ons werk kwam eigenlijk neer op het proberen te temmen van de waterstofbom, het in niet-explosieve vorm ter beschikking krijgen van de energie van atoomkernen. Dat is een ontzaglijk moeilijk probleem, waar nog steeds onderzoek naar wordt gedaan. Bij een doorbraak kunnen we bijvoorbeeld energie uit zeewater halen. Schone energie dus, zonder CO2.

Na jaren van onderzoeken begon ik wel het gevoel te krijgen dat ik Einstein niet was en dat het leven meer te bieden heeft dan wetenschappelijk onderzoek. Natuurkundig onderzoek is soms behoorlijk ivoren toren-werk. Ik ben toen twee andere dingen gaan doen, politiek werk en schrijven.
Toch ben ik in mijn hart altijd natuurkundige gebleven. Ik benader vraagstukken nog steeds als een natuurwetenschappelijk probleem, heel methodisch en analytisch. Ik kijk heel kritisch naar de stap oorzaak-gevolg. Je mag geen conclusie trekken zonder onderbouwing. Ook wanneer ik de krant lees of het nieuws hoor, begin ik niet meteen met het te geloven.
Het zoeken naar de waarheid is iets dat ik echt heb meegekregen vanuit de natuurkunde. Net als bij een natuurkundig experiment kom je nergens als je feiten niet onder de ogen wilt zien en waarheden verdoezelt. Wee de natuurwetenschapper die zichzelf iets wijsmaakt. De natuur is een moeilijke, maar faire tegenstander van de onderzoeker. Ze probeert haar geheimen te bewaren, maar verandert gaandeweg niet stiekem haar wetten.